นอกเหนือจากแหล่งท่องเที่ยวที่เปรียบเสมือนประติมากรรมจากธรรมชาติอันน่าอัศจรรย์ใจอย่างถ้ำหรือภูเขาแล้ว ปราสาทและพระราชวัง คือ แหล่งท่องเที่ยวฝีมือการรังสรรค์ของมนุษย์ที่น่าตื่นตาตื่นใจไม่แพ้กัน เนื่องจากไม่เพียงแต่จะทรงคุณค่าทางสถาปัตยกรรม การออกแบบ งานศิลปหัตถกรรม และงานฝีมือชั้นสูง แต่ยังทำหน้าที่เป็นบันทึกทางประวัติศาสตร์บอกเล่าเรื่องราวในอดีต สะท้อนวัฒนธรรม วิถีชีวิต เศรษฐกิจ การเมืองในแต่ละยุค
การเที่ยวชมปราสาทราชวังจึงไม่ต่างจากการเดินทางย้อนกาลเวลาเพื่อเรียนรู้ความเป็นไปในสังคมของผู้คนต่างยุคสมัยที่ไม่เพียงให้ความเพลิดเพลิน แต่ยังมอบความรู้และสร้างแรงบันดาลใจได้อย่างมากมายอีกด้วย ปราสาทนอยชวานสไตน์และโฮเฮนชวานเกา เยอรมนี
หากกล่าวถึงปราสาทเทพนิยายในจินตนาการ ภาพ “ปราสาทนอยชวานสไตน์” (Neuschwanstein Castle) น่าจะผุดขึ้นในใจใครหลายคน ทั้งนี้ เป็นเพราะปราสาทนอยชวานสไตน์ คือ ต้นแบบของปราสาทดิสนีย์และปราสาทในสวนสนุกหลายประเทศ สาเหตุที่นอยชวานสไตน์งดงามราวกับเป็นปราสาทในเทพนิยายเป็นเพราะผู้ออกแบบมิได้เป็นสถาปนิกแต่เป็นนักออกแบบฉากละคร โดยสร้างขึ้นตามพระราชดำริของกษัตริย์ลุดวิกที่ 2 แห่งบาวาเรีย ผู้ทรงหลงใหลละครโอเปราและคีตศิลป์ ที่รับสั่งให้สร้างตามบทประพันธ์เรื่อง “โลเฮนกริน” (Lohengrin) ของริชาร์ด วากเนอร์
แม้ภายนอกอาจดูเหมือนปราสาทในยุคกลางแต่ภายในตกแต่งด้วยศิลปะหลากยุคทั้งกอธิก ไบแซนไทน์ โรมาเนสก์ อีกทั้งยังติดตั้งระบบไฟฟ้า ประปา ซึ่งนับว่าเป็นเทคโนโลยีทันสมัยแห่งยุค
ห่างจากปราสาทนอยชวานสไตน์ไปราว 2 กิโลเมตรบนเนินเขาฝั่งตรงข้าม คือ “ปราสาทโฮเฮนชวานเกา” (Hohenschwangau Castle) พระราชวังฤดูร้อนของพระเจ้าแม็กซิมิลเลียนที่ 2 พระชนกของพระเจ้าลุดวิกที่ 2 ตัวปราสาทสร้างบนซากปราสาทเดิมที่ชื่อว่า “ชวานสไตน์” เมื่อได้รับการบูรณะก็ได้เป็นที่ประทับของพระเจ้าลุดวิกที่ 2 สมัยทรงพระเยาว์และเป็นที่มาของการก่อสร้างปราสาทนอยชวานสไตน์ (“นอย” มีความหมายว่า “ใหม่” ในภาษาเยอรมัน) ในเวลาต่อมา พระราชวังเปนา โปรตุเกส
ห่างจากกรุงลิสบอนไปราว 1 ชั่วโมงคือ “ซินตรา” เมืองมรดกโลกที่ตั้งของ “พระราชวังเปนา” (Pena Palace) ซึ่งตั้งอยู่บนภูเขาซินตรา จัดเป็น 1 ใน 7 สิ่งมหัศจรรย์ของประเทศโปรตุเกส และหนึ่งในสุดยอดสถาปัตยกรรมแบบโรแมนติกแห่งศตวรรษที่ 19 ตัวปราสาทผสมผสานศิลปะหลากหลายรูปแบบ อาทิ นีโอกอธิก นีโอเรอเนสซองส์ นีโออิสลามมิก จึงมีความงดงามแปลกตาราวกับปราสาทในภาพยนตร์แนวแฟนตาซี เดิมที พระราชวังเปนาเป็นอารามของคณะสงฆ์ที่บูรณะจากวิหาร Our Lady of Pena ที่สร้างขึ้นตั้งแต่ยุคกลางภายใต้รับสั่งพระเจ้าจอห์นที่สอง กษัตริย์ผู้ทรงฟื้นฟูพระราชอำนาจของราชวงศ์โปรตุเกส ต่อมา ในศตวรรษที่ 18 ตัวอารามถูกฟ้าผ่า ซ้ำยังเกิดแผ่นดินไหวในกรุงลิสบอนทำให้ได้รับความเสียหายอย่างหนัก แต่ตัววิหารเดิมกลับไม่ได้รับความเสียหายแม้แต่น้อย
จนกระทั่งกลางศตวรรษที่ 19 เจ้าชายเฟอร์ดินันมีรับสั่งให้บูรณะวิหารเปนาใหม่ทั้งหมด อีกทั้งยังโปรดให้สร้างพระราชวังเปนาขึ้นเพื่อใช้ประโยชน์เมื่อพระองค์ทรงขึ้นครองราชย์ และหลังจากนั้นพระราชวังเปนายังได้รับการบูรณะและปรับปรุงเพิ่มเติมอีกหลายครั้งจนเป็นพระราชวังงดงามอย่างที่เห็นในปัจจุบัน คฤหาสน์นิวพอร์ต แมนชัน สหรัฐอเมริกา
แม้ประเทศสหรัฐอเมริกาไม่มีเคยมีกษัตริย์หรือขุนนางปกครอง ทำให้ไม่มีปราสาทราชวังและศิลปวัตถุที่เกี่ยวข้องกับราชวงศ์เหมือนประเทศต่าง ๆ ในทวีปยุโรปและเอเชีย แต่ก็ใช่ว่าจะไม่มีอาคารหรูหราสถาปัตยกรรมอลังการ
“Newport Mansions” คือ กลุ่มคฤหาสน์ 11 หลังริมมหาสมุทรแอตแลนติก ในเมืองนิวพอร์ต รัฐโรดไอส์แลนด์ อยู่ห่างจากนิวยอร์กราว 3 ชั่วโมงทางรถยนต์ เมืองนิวพอร์ต คือ เมืองท่าสำคัญในศตวรรษที่ 18 และเป็นเมืองตากอากาศฤดูร้อนของบรรดาอัครมหาเศรษฐีหลายตระกูลของอเมริกา (ในยุคนั้น) โดยนิยมมาสร้างสิ่งปลูกสร้างที่เรียกว่า “กระท่อมตากอากาศ” กันในเมืองนี้ คฤหาสน์หลายหลังคือแหล่งรวมความเป็นที่สุด มีห้องหับเกือบร้อยห้องบนพื้นที่ถึงกว่า 10,000 ตารางเมตร สร้างขึ้นด้วยสถาปัตยกรรมแบบอิตาเลียนเรอเนสซองส์ บางหลังสร้างตามอย่างพระตำหนักน้อยในพระราชวังแวร์ซายส์ ประดับประดาด้วยศิลปะวัตถุล้ำค่าที่สรรหามาจากทั่วทุกมุมโลก ผนังกรุด้วยทองคำขาว ชุดเครื่องเรือนไม้ประดับทอง เครื่องกระเบื้องโบราณจากจีน วอลเปเปอร์ฉลุลายศิลปะอียิปต์ผสมญี่ปุ่น และไม้ประดับสวนจากมองโกเลีย ฯลฯ
ปัจจุบัน สถานที่สำคัญทั้ง 11 แห่งได้รับการขึ้นทะเบียนเป็น National Heritage Landmark หากสมัครเป็นสมาชิกจะสามารถเข้าชมได้ไม่จำกัดจำนวนครั้งภายในระยะเวลา 1 ปี ปราสาทกระเรียนขาว-อีกาดำ ญี่ปุ่น
ในบรรดาปราสาท 100 แห่งของญี่ปุ่น “ปราสาทฮิเมจิ” (Himeji Castle) ในเมืองฮิเมจิ จ.เฮียวโก ที่ได้รับสมญานามว่าเป็น “ปราสาทนกกระสาขาว” คือปราสาทที่สวยที่สุด ก่อสร้างขึ้นโดยใช้ปูนสีขาว มีจัดวางตำแหน่งในการก่อสร้างได้อย่างสมดุลแลดูสง่างาม อีกทั้งยังใช้เทคนิคทางสถาปัตยกรรมไม้ของญี่ปุ่นหลากหลาย ทำให้ได้รับการประกาศเป็นมรดกโลกจากองค์การยูเนสโก การเยี่ยมชมปราสาทฮิเมจิสามารถเดินทางโดยรถไฟจากเมืองโกเบได้โดยใช้เวลาเพียง 30 นาทีและจากโอซากาหรือเกียวโตเพียงราว 1 ชั่วโมงเท่านั้น นอกจากปราสาทนกกระสาขาวแล้ว ยังมี “ปราสาทอีกาดำ” หรือ “ปราสาทมัตสึโมะโตะ” (Matsumoto Castle) ซึ่งตั้งอยู่ในเมืองมัตสึโมะโตะ จ.นากาโนะ ที่ยังคงความสมบูรณ์งดงามมาตั้งแต่ศตวรรษที่ 17 และจัดว่าเป็นปราสาทหลังคา 5-6 ชั้นที่เก่าแก่ที่สุดในญี่ปุ่นจนได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นสมบัติชาติ ความพิเศษอีกประการหนึ่งของปราสาทมัตสึโมะโตะคือสถานที่ตั้งที่มีทัศนียภาพเทือกเขาเจแปนแอลป์เป็นฉากหลัง ซึ่งสามารถเก็บภาพงดงามได้ทั้งจากนอกปราสาทและภายในชั้นบนปราสาท การเที่ยวชมปราสาทมัตสึโมะโตะสามารถเดินทางจากกรุงโตเกียวได้โดยทางรถไฟ โดยใช้เวลาประมาณ 2 ชั่วโมง พระนครคีรี ประเทศไทย
พระนครคีรี หรือที่คนไทยเรียกติดปากว่า “เขาวัง” เดิมเป็นพระราชวังในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔ ตั้งอยู่บนยอดเขากลางเมืองเพชรบุรี ซึ่งมี 3 ยอด พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดให้สร้างพระราชวังขึ้นในปีพ.ศ. 2402 โดยก่อสร้างพระราชวังสร้างบนยอดเขาทั้งสามยอดคือ ทรงสร้าง “พระที่นั่งที่ประทับ” บนยอดเขาทางทิศตะวันตก “วัดพระแก้วน้อย” บนยอดเขาทิศตะวันออกและ “พระธาตุจอมเพชร” บนยอดกลาง พระราชทานนามว่า “พระนครคีรี”
พระนครคีรีสร้างขึ้นโดยมีสถาปัตยกรรมแบบนีโอคลาสสิคเป็นแบบ แต่ฝีมือช่างนั้นได้รับอิทธิพลจากสถาปัตยกรรมจีน เช่น การปั้นสันหลังคา การใช้กระเบื้องกาบกล้วย เป็นต้น ในปีพ.ศ.2522 หลังจากที่กรมศิลปากรบูรณะพระนครคีรีแล้ว ได้มีประกาศจัดตั้งเป็น “พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติพระนครคีรี” ซึ่งเก็บรักษาเครื่องราชูปโภคของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวและพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวและโบราณวัตถุต่าง ๆ อาทิ รูปหล่อโลหะสำริดและทองเหลืองที่ใช้สำหรับตกแต่งห้องในพระที่นั่ง เครื่องกระเบื้องของจีน ญี่ปุ่น และยุโรป นอกจากวัด วัง และวิวที่สวยงามแล้ว นักท่องเที่ยวยังจะได้ทักทายกับฝูงลิงที่เป็นอีกหนึ่งเอกลักษณ์ของเขาวัง แต่ควรระวังทรัพย์สินและไม่ควรเล่นกับลิงเนื่องจากลิงที่นี่ไม่เชื่อง
การเที่ยวชมปราสาทราชวังจึงไม่ต่างจากการเดินทางย้อนกาลเวลาเพื่อเรียนรู้ความเป็นไปในสังคมของผู้คนต่างยุคสมัยที่ไม่เพียงให้ความเพลิดเพลิน แต่ยังมอบความรู้และสร้างแรงบันดาลใจได้อย่างมากมายอีกด้วย
หากกล่าวถึงปราสาทเทพนิยายในจินตนาการ ภาพ “ปราสาทนอยชวานสไตน์” (Neuschwanstein Castle) น่าจะผุดขึ้นในใจใครหลายคน ทั้งนี้ เป็นเพราะปราสาทนอยชวานสไตน์ คือ ต้นแบบของปราสาทดิสนีย์และปราสาทในสวนสนุกหลายประเทศ
แม้ภายนอกอาจดูเหมือนปราสาทในยุคกลางแต่ภายในตกแต่งด้วยศิลปะหลากยุคทั้งกอธิก ไบแซนไทน์ โรมาเนสก์ อีกทั้งยังติดตั้งระบบไฟฟ้า ประปา ซึ่งนับว่าเป็นเทคโนโลยีทันสมัยแห่งยุค
ห่างจากปราสาทนอยชวานสไตน์ไปราว 2 กิโลเมตรบนเนินเขาฝั่งตรงข้าม คือ “ปราสาทโฮเฮนชวานเกา” (Hohenschwangau Castle) พระราชวังฤดูร้อนของพระเจ้าแม็กซิมิลเลียนที่ 2 พระชนกของพระเจ้าลุดวิกที่ 2 ตัวปราสาทสร้างบนซากปราสาทเดิมที่ชื่อว่า “ชวานสไตน์” เมื่อได้รับการบูรณะก็ได้เป็นที่ประทับของพระเจ้าลุดวิกที่ 2 สมัยทรงพระเยาว์และเป็นที่มาของการก่อสร้างปราสาทนอยชวานสไตน์ (“นอย” มีความหมายว่า “ใหม่” ในภาษาเยอรมัน) ในเวลาต่อมา
ห่างจากกรุงลิสบอนไปราว 1 ชั่วโมงคือ “ซินตรา” เมืองมรดกโลกที่ตั้งของ “พระราชวังเปนา” (Pena Palace) ซึ่งตั้งอยู่บนภูเขาซินตรา จัดเป็น 1 ใน 7 สิ่งมหัศจรรย์ของประเทศโปรตุเกส และหนึ่งในสุดยอดสถาปัตยกรรมแบบโรแมนติกแห่งศตวรรษที่ 19
จนกระทั่งกลางศตวรรษที่ 19 เจ้าชายเฟอร์ดินันมีรับสั่งให้บูรณะวิหารเปนาใหม่ทั้งหมด อีกทั้งยังโปรดให้สร้างพระราชวังเปนาขึ้นเพื่อใช้ประโยชน์เมื่อพระองค์ทรงขึ้นครองราชย์ และหลังจากนั้นพระราชวังเปนายังได้รับการบูรณะและปรับปรุงเพิ่มเติมอีกหลายครั้งจนเป็นพระราชวังงดงามอย่างที่เห็นในปัจจุบัน
แม้ประเทศสหรัฐอเมริกาไม่มีเคยมีกษัตริย์หรือขุนนางปกครอง ทำให้ไม่มีปราสาทราชวังและศิลปวัตถุที่เกี่ยวข้องกับราชวงศ์เหมือนประเทศต่าง ๆ ในทวีปยุโรปและเอเชีย แต่ก็ใช่ว่าจะไม่มีอาคารหรูหราสถาปัตยกรรมอลังการ
“Newport Mansions” คือ กลุ่มคฤหาสน์ 11 หลังริมมหาสมุทรแอตแลนติก ในเมืองนิวพอร์ต รัฐโรดไอส์แลนด์ อยู่ห่างจากนิวยอร์กราว 3 ชั่วโมงทางรถยนต์
ปัจจุบัน สถานที่สำคัญทั้ง 11 แห่งได้รับการขึ้นทะเบียนเป็น National Heritage Landmark หากสมัครเป็นสมาชิกจะสามารถเข้าชมได้ไม่จำกัดจำนวนครั้งภายในระยะเวลา 1 ปี
ในบรรดาปราสาท 100 แห่งของญี่ปุ่น “ปราสาทฮิเมจิ” (Himeji Castle) ในเมืองฮิเมจิ จ.เฮียวโก ที่ได้รับสมญานามว่าเป็น “ปราสาทนกกระสาขาว” คือปราสาทที่สวยที่สุด ก่อสร้างขึ้นโดยใช้ปูนสีขาว มีจัดวางตำแหน่งในการก่อสร้างได้อย่างสมดุลแลดูสง่างาม อีกทั้งยังใช้เทคนิคทางสถาปัตยกรรมไม้ของญี่ปุ่นหลากหลาย ทำให้ได้รับการประกาศเป็นมรดกโลกจากองค์การยูเนสโก การเยี่ยมชมปราสาทฮิเมจิสามารถเดินทางโดยรถไฟจากเมืองโกเบได้โดยใช้เวลาเพียง 30 นาทีและจากโอซากาหรือเกียวโตเพียงราว 1 ชั่วโมงเท่านั้น
พระนครคีรี หรือที่คนไทยเรียกติดปากว่า “เขาวัง” เดิมเป็นพระราชวังในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔ ตั้งอยู่บนยอดเขากลางเมืองเพชรบุรี ซึ่งมี 3 ยอด พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดให้สร้างพระราชวังขึ้นในปีพ.ศ. 2402 โดยก่อสร้างพระราชวังสร้างบนยอดเขาทั้งสามยอดคือ ทรงสร้าง “พระที่นั่งที่ประทับ” บนยอดเขาทางทิศตะวันตก “วัดพระแก้วน้อย” บนยอดเขาทิศตะวันออกและ “พระธาตุจอมเพชร” บนยอดกลาง พระราชทานนามว่า “พระนครคีรี”
พระนครคีรีสร้างขึ้นโดยมีสถาปัตยกรรมแบบนีโอคลาสสิคเป็นแบบ แต่ฝีมือช่างนั้นได้รับอิทธิพลจากสถาปัตยกรรมจีน เช่น การปั้นสันหลังคา การใช้กระเบื้องกาบกล้วย เป็นต้น ในปีพ.ศ.2522 หลังจากที่กรมศิลปากรบูรณะพระนครคีรีแล้ว ได้มีประกาศจัดตั้งเป็น “พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติพระนครคีรี” ซึ่งเก็บรักษาเครื่องราชูปโภคของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวและพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวและโบราณวัตถุต่าง ๆ อาทิ รูปหล่อโลหะสำริดและทองเหลืองที่ใช้สำหรับตกแต่งห้องในพระที่นั่ง เครื่องกระเบื้องของจีน ญี่ปุ่น และยุโรป นอกจากวัด วัง และวิวที่สวยงามแล้ว นักท่องเที่ยวยังจะได้ทักทายกับฝูงลิงที่เป็นอีกหนึ่งเอกลักษณ์ของเขาวัง แต่ควรระวังทรัพย์สินและไม่ควรเล่นกับลิงเนื่องจากลิงที่นี่ไม่เชื่อง